ЦЈЗ Струмица Завршна сметка 2020 - Споствена сметка
Светски Ден на Ракот
Што е рак?
Ракот е болест што се јавува кога промените во група на нормални клетки во телото доведуваат до неконтролиран, абнормален раст, формирајќи грутка наречена тумор; ова важи за сите видови на рак, освен леукемија (карцином на крв). Ако не се лекуваат, туморите можат да растат и да се шират во околното нормално ткиво или во другите делови на телото преку крвотокот и лимфниот систем и може да влијаат на дигестивниот, нервниот и циркулаторниот систем или да ослободат хормони што можат да влијаат на работата на телото.
Туморите на рак можат да се поделат во три групи: бенигни, малигни или преканцерозни
Бенигните тумори не се канцерогени и ретко го загрозуваат животот. Тие имаат тенденција да растат доста бавно, не се шират на други делови од телото и обично се состојат од клетки прилично слични на нормалните или здравите клетки. Тие ќе предизвикаат проблем само ако растат многу, стануваат непријатни или притискаат на други органи - на пример, тумор на мозокот во внатрешноста на черепот.
Малигните тумори растат побрзо од бенигните тумори и имаат можност да ги шират и уништат соседните ткива. Клетките на малигни тумори можат да се отцепат од главниот (примарен) тумор и да се прошират на други делови од телото преку процес познат како метастаза. По нападот на здравото ткиво на новата локација тие продолжуваат да се делат и растат. Овие секундарни места се познати како метастази и состојбата се нарекува метастатски карцином. Преканцерозна (или пред-малигна) состојба ја опишува состојбата во која се вклучени абнормални клетки кои можат (или веројатно ќе се развијат) во карцином.
Видови карциноми
Ракот може да се класифицира според видот на клетката од каде што започнуваат. Постојат пет главни типа:
- Карцином - Рак што произлегува од епителните клетки (обвивката на клетките што помага да се заштитат или затворат органите). Карциномите можат да ги нападнат околните ткива и органи и да направат метастази во лимфните јазли и другите области на телото. Најчестите форми на рак во оваа група се рак на дојка, простата, бели дробови и дебело црево
- Саркома - Вид на малиген тумор на коската или мекото ткиво (маснотии, мускули, крвни садови, нерви и други сврзни ткива кои ги поддржуваат и опкружуваат органите). Најчестите форми на сарком се леомиосарком, липосарком и остеосарком
- Лимфом и миелом - Лимфом и миелом се карциноми кои започнуваат во клетките на имунолошкиот систем. Лимфомот е рак на лимфниот систем, кој поминува низ целото тело, и затоа може да се појави насекаде. Миеломот (или мултипен миелом) започнува во плазма клетките, еден вид бели крвни клетки кои произведуваат антитела за да помогнат во борбата против инфекцијата. Овој карцином може да влијае на способноста на клетката ефикасно да произведува антитела
- Леукемија - леукемија е рак на белите крвни клетки и коскената срцевина, ткиво кое формира крвни клетки. Постојат неколку подвидови; чести се лимфоцитна леукемија и хронична лимфоцитна леукемија
- Рак на мозок и 'рбетниот мозок - овие се познати како рак на централниот нервен систем. Некои се бенигни, додека други можат да растат и да се шират.
Ризик фактори
- Злоупотреба со алкохол
- Висок БМС и обезитас
- Нередовна физичка активност
- Пушење
- Изложеност на јонизирачко зрачење
- Опасности на работното место
- Инфекции
- Возраст
- Генетски предиспозиции
Клучни факти за рак
- 10 милиони луѓе умираат од рак секоја година.
- Најмалку една третина од вообичаените карциноми се спречуваат.
- Ракот е втора водечка причина за смртност ширум светот.
- 70% од смртните случаи од рак се јавуваат во земји со низок до среден приход.
- Годишно може да се спасат до 3,7 милиони животи со примена на соодветни стратегии за ресурси за превенција, рано откривање и лекување. Вкупните годишни економски трошоци за рак се проценуваат на 1,16 трилиони УСД
Превенција (Спречување) на рак
Над една третина од сите карциноми може да се спречат со намалување на изложеноста на ризик-фактори како што се тутун, дебелина, физичка неактивност, инфекции, алкохол, загадување на животната средина, канцерогени професионалци и зрачење.
Спречувањето на одредени видови на рак може да биде ефикасно и преку вакцинација против вирусот на хепатитис Б (ХБВ) и вирусот хуман папилома (ХПВ), помагајќи да се заштити од карцином на црн дроб и рак на грлото на матката, соодветно.
Намалувањето на изложеноста на други канцерогени материи, како што се загадувањето на животната средина, канцерогените работи при работа и зрачењето може да помогне во спречување на понатамошни карциноми.
ЈАНУАРИ - МЕСЕЦ ЗА СВЕСНОСТ ЗА РАК НА ГРЛО НА МАТКА
Рак на грлото на матката низ прашања и одговори
- 1.Што е рак на грлото на матката или цервикален карцином?
Mалигно заболување (вид на рак) на грлото на матката.
Пенетрирањето на малигни клетки преку базалната мембрана и нивна инфилтрација во стомата на грлото на матката се дефинира како рак на грлото на матката.
- 2.Што се случува со болеста во светски рамки?
Заради рак на грлото на матката умираат преку 300 000 жени односно на 2 минути една жртва зема болеста. Ракот на грлото на матката е четврти најчест канцер кај жените, со околу 570 000 нови случаи во 2018та .
- 3.Зошто настанува?
Најчесто заради инфекција со вирус со име хуман папилома вирус-HPV. Кај 99,7% од случаите со рак на грлото на матката биле инфицирани со HPV.
- 1.Што е HPV?
Вид на вирус, кој воедно е и најчеста вирусна инфекција на репродуктивниот тракт на двата пола. Има повеќе од 150 типови. 2 од нив се со најголема вина за да се развие рак на грлото на матката. Над 70% од ракот на грлото на матката и преканцерозните лезии се резултат на HPV-16 и HPV-18.Се пренесува преку сексуален контакт, особено доколку партнерот/партнерката има генитални брадавици. Може индиректно преку контаминирани предмети или површина.Покрај на грло на матката HPV може да предизвика рак на анус, вулва, вагина,пенис и орофаринкс.
- 2.А дали има други ризик фактори?
ДА!
Пушење
Генетски фактор
Инфекција со ХИВ, хламидија, херпес симплекс,гонореа
Примена на контрацептивни средства
Рана возраст на прв сексуален однос
Повеќе сексуални партнери
Машки партнер со повеќе претходни сексуални партнерки
Повеќеротки
Начин на исхрана
Хронична имуносупресија
- 3.Дали може да препознам дали партнерот ми е заразен?
Не секогаш. Но, доколку има генитални брадавици, кои се појавуваат по една недела или еден месец од инфекцијата, тогаш тие се најпрепознатливиот знак. Ако има брадавици на рацете или стапалата, тие се бенигни.
- 4.Кои би биле симптоми на ракот на грлото на матката?
Раниот цервикален карцином е често асимптоматичен. Доколку има локално напредната болест може да предизвика симптоми, како што се абнормално вагинално крвавење, како и посткоитално (после влегување на пенисот во вагината) крварење, коитална болка (диспареунија), лачење секрет, болки во карлицата.
- 5.Имав ризичен контакт, што треба да направам?
Да закажете гинеколошки преглед кај Вашиот матичен гинеколог, при кој што ќе Ви направи и PAP-тест и/или HPV-тест.
- 6.Што е ПАП-тест?
Медицинско иследување со кое се докажува присуство на абнормални клетки во грлото на матката и се вика Papanicolaou тест или познат како ПАП тест. Претставува златен стандард и ефикасен начинза откривање на рак на грлото на матката во најраните фази.Светска здравствена организација-СЗО препорачува уште две методи:визуелна инспекција со оцетна киселина (ВИА) и конвенционален (ПАП) тест со цитологија базирана на течност (ЛБЦ). Доколку редовно се извршува на две години појавата на рак на грлото на матката може да се намали и до десет пати.
- 1.А што е тоа HPV- тест?
Медицинско иследување со кое се докажува присуство на ДНК материјална HPV во грлото на матката.Не се препорачува кај жени под 30 годишна возраст.
- 2.Кое тестирање е „подобро“?
Не грижете се! Најбитно редовни скрининг тестови да направите! Во консултација со матичниот гинеколог ќе одредите која е за вас подобра варијанта.
- 3.Доколку резултатите од ПАП-тестот се сомнителни, што треба да направам?
Резултатите од ПАП-тестот ако се сомнителни, за конечна дијагноза задолжително е правење биопсија од грлото на матката.
*Биопсија е метода со која се зема парче ткиво, во случајов од грлото на матката и под микроскоп се анализира земениот примерок.
На биопсија ако се потврдува рак на грлото на матката, НЕ СЕ ПЛАШЕТЕ!
Постојат три категории според степенот на развиеност.
CIN-1 лесна дисплазија
CIN-2 умерена дисплазија
CIN-3 тешка дисплазија
- 4.Доколку добијам било која од трите дијагнози, кој би бил третманот?
Третманот зависи од степенот на раширеност (екстензија) на болеста.
Преинвазивната болест се лекува со локална ексцизија (отстранување) на променетото ткиво. Има ралични методи како што се цервикална конизација, ласерска аблација и криотерапија.
Хистерeктомија или целосно отстранување на матката се применува кај пациентки со висок степен на дисплазија кои немаат намера натаму да раѓаат.
Покрај овие методи, радиотерапија и хемотерапија се процедури на избор кај пациентки со висок степен на малигнитет.
ПОДОБРО ДА СЕ СПРЕЧИ ОТКОЛКУ ДА СЕ ЛЕЧИ!
Превенција-спречување
Примарно за превенција неопходна е вакцинација.Поливалентната (содржи повеќе од еден тип на HPV) вакцина која содржи 2-4 високоризични типови се дава кај девојчиња пред да започнат со сексуални контакти, од 9 до 14 годишна возраст, најдобро функционираат и целта е да се превенира иницијална инфекција со HPV. Некои земји, како С.А.Д. и Австралија рутински започнаа да вакцинираат момчиња.
Жените кои се уште не се сексуално активни и инфицирани со ХПВ вирусот ќе имаат најголема корист од вакцината. Исто така, корист од вакцината може да имаат и сексуално активни жени, бидејќи тие можеби се уште не се инфицирани со еден од видовите на ХПВ вирусот што може да предизвика рак на грлото на матката.
- 1.После вакцинацијата, дали треба да продолжам со контролните гинеколошки прегледи?
ДА!Сегашната вакцина е наменета само за ХПВ вирусите што предизвикуваат две третини од случаите на рак на грлото на матката, затоа сите вакцинирани и невакцинирани жени и понатаму треба редовно да прават ПАП-тест за да се утврди евентуалната инфицираност со другите помалку ризични типови.
рано откривање со Рутински ПАП тестови се ефикасниот начин за откривање на рак на матката во најраните фази. Сегашните водичи на National Cancer Institute им препорачуваат на жените:
- Почетен ПАП тест на 21 годишна возраст на секоја втора година или во рок од три години од кога ќе почнете да имате секс.
- Од 21-29, редовен ПАП тест на секои три години
- На возраст од 30-69, редовен ПАП тест на секои три години, ако сте имале три последователни нормални ПАП тестови.
- Ако се тестирате само со HPV-тест на 5 години
- Ако се тестирате со ПАП-тест и се котестирате со HPV-тест на 5 години
- Скринингот се прекинува кај жени постари од 65 години, кои имале три или повеќе последователни негативни испитувања и кои немале абнормални резултати на тестовите за последните 10 години.
- Жените кои некогаш имале дијагноза CIN од висок степен или карцином треба да имаат скрининг најмалку еднаш годишно во следните 20 години. Кај жените со претходна хистеректомија и без историја за висок степен на CIN, скринингот треба да се прекине.
Во Република Северна Македонија бесплатен ПАП тест е обезбеден на секои три години, со опфат на жени на возраст во период од 24 до 61 година.
ДА ЗАКЛУЧИМЕ!
1.Пред започнување со сексуална активност, вакцинација против HPV!
2. Употреба на машки или женски кондоми!
3. Скрининг, на најмалку две години со ПАП-тест и третман на претканцерозни промени!
4. Доколку резултатите од ПАП или HPV-тестот покажат позитивен наод, без да се губи време, треба да се постави конечна дијагноза и навремено да се лекува.
СОСТОЈБА СО МОРБИДИТЕТ И МОРТАЛИТЕТ ОД ЦЕРВИКАЛЕН КАНЦЕР И РЕЗУЛТАТИ ОД СКРИНИНГ ПРОГРАМАТА ЗА НЕГОВО РАНО ОТКРИВАЊЕ
Според податоците објавени во Регистарот за рак, подготвен од Одделот за здравствена статистика во ИЈЗ, секоја година во нашата држава во просек околу 150 жени се појавуваат како нови случаи на заболени од цервикален канцер или 15 на 100000жени, а според морталитетната статистика од Државниот завод за статистика, секоја година во просек умираат од 30 до 40 жени од оваа болест или 3-4 на 100 000 жени.
Во 2019г. во болнички услови се лекувале 380 случаи или 3,7 наM 10 000 жени, кои оствариле 2890 болнички денови, односно 7,6 денови изнесувал просечниот престој во болница на секоја заболена женa. СогласноПрограматазаранадетекцијанамалигнизаболувања во Република Македонија и активностите предвидени со Програмата за рано откривањe и спречување на ракот на грлото на матката во РепубликаМакедонија, предвидено e со бесплатен скринингнаракотнагрлотонаматката да бидат опфатени жени на возрастод24-61години во период од 3 години, и тоа 24-35, 36-45, и 46-61г.
Според проценката на Државниот завод за статистика, во РСМ има вкупно околу 545845 од таа возрасна група.Доколку се земе во предвид периодот 2016, 2017, 2018 и 2019година, на проценето население на возраст од 24-61 години, вкупно со програмата за бесплатен скрининг на рак на грло на матката биле опфатени околу 10% од соодветната возрасна група, или вкупно за трите години, околу 30% од жените што сепак не е доволно во споредба со таргетот за успешно организиран скрининг.
Според доставените извештаи од центрите за јавно здравје, годишно се испраќаат во просек околу 53000 покани, а процентотнaженикоипримилепокана одвкупнопоканетите, изнесува околу 88,3%. Од нив, околу 60% жени се тестираат со ПАП тест или во просек годишно се прават по 24 000 ПАП тестирања, пришто се откриваат брисеви со околу 10% епителни клеточни абнормалности во вкупно цитолошки анализираните брисеви или во просек по 2400 брисеви годишно се со позитивни наоди.
Во 2020 година, во првите 3 квартали околу 12000 покани се испратени од страна на гинеколозите кои се вклучени како извршители во Програмата, направени се околу 9000 ПАП тестови при што откриени се околу 900 брисеви со одредени клеточни абнормалности, што исто така претставува 10% од вкупно цитолошки анализираните брисеви.
Од вкупниот број патолошки лезии, најчесто застапен е ЦИН 1 (31,7% од вкупниот број патолошки лезии), ХПВ (30%) и АСЦУС (19,9%). Со 40% е застапена инфекција со ХПВ кај младите од 24-35 години. Охрабрува сознанието дека се помал е бројот на жени со тешка форма на карцином како што се плочестиот карцином суспектен за инвазија и инвазивниот плочест карцином.
Во однос на ХПВ вакцинацијата кај девојчиња од 12г. возраст, просекот за периодот 2014 -2018 изнесува 50,4% опфат, но во 2019г. беше зголемен на 57,8% што очекуваме тој тренд да продолжи и во иднина.
Ова зборува за оправданостна превенцијата и самата Програма, чија цел е рано и навремено откривање и спречување на ракот на грлото на матката во латентната и/или раната симптоматска фаза. На овој начин ќе се намали инциденцата и смртноста на жените од рак на грлото на матката, што е и основна цел на оваа Програма.
Светски ден на борба против СИДА 2020
Светски ден на борба против СИДА 2020
Глобалната епидемија на ХИВ не е завршена и може да се забрзува за време на пандемијата КОВИД-19, со катастрофално влијание врз заедниците и земјите. Во 2019 година, сè уште имаше 38 милиони луѓе кои живеат со ХИВ инфекција. Едно од пет лица што живеат со ХИВ не биле свесни за својата инфекција. Во 2019 година, 690 000 луѓе починаа од причини поврзани со ХИВ и 1,7 милиони луѓе беа ново заразени, со скоро 2 од три (62%) од овие нови инфекции кои се јавуваат кај клучните популации и нивните партнери.
И покрај значителните напори, напредокот во зголемувањето на услугите за ХИВ веќе застануваше пред пандемијата КОВИД-19. Забавениот напредок значи дека на светот ќе му недостасуваат целите „90-90-90“ за 2020 година, кои требаше да обезбедат дека: 90% од луѓето што живеат со ХИВ се свесни за нивниот статус; 90% од луѓето дијагностицирани со ХИВ добиваат третман; и 90% од сите луѓе кои примаат третман имаат постигнато вирусна супресија. Промашувањето на овие средни цели ќе го направи уште потешко да се постигне крај на СИДА до 2030 година.
Дефектот на основните услуги за ХИВ како резултат на КОВИД-19 се заканува на живот. COVID им отежнува и опасно на здравствените работници од прва линија да доставуваат континуирани, висококвалитетни услуги за ХИВ на сите што им се потребни. Болеста и ограниченото движење го отежнуваат пристапот до услугите на луѓето кои живеат со ХИВ. Економското нарушување предизвикано од КОВИД може да ги направи услугите за ХИВ недостапни или недостижни. И пандемијата може да се меша во синџирите на снабдување и испораката на услуги. На пример, заклучно со јули 2020 година, една третина од луѓето кои се лекувале со ХИВ, доживеале залихи на лекови или прекини во залихите. Нарушувањата во снабдувањето, како што се овие, се поразителни; студија за моделирање на СЗО и УНАИДС покажа дека шестмесечно нарушување на пристапот до лекови за ХИВ може да доведе до двојно зголемување на смртните случаи поврзани со СИДА во субсахарска Африка само во 2020 година.
Сега е време уште еднаш да направиме скок во нашиот одговор да работиме заедно за да се стави крај на КОВИД-19 и да се вратиме на вистинскиот пат за да се стави крај на ХИВ до 2030 година. На Светскиот ден за СИДА 2020, СЗО ги повикува глобалните лидери и граѓаните на митинг за „глобална солидарност“ да се надминат предизвиците поставени од КОВИД-19 во врска со одговорот на ХИВ. СЗО избра да се фокусира на „Глобалната солидарност, достапни услуги за ХИВ“ како тема на СЗО за Светскиот ден на СИДА годинава.
Клучните активности се:
1. Обновете ја нашата борба за ставање крај на ХИВ
Глобалниот одговор на СИДА забави: време е сега да инвестираме, да ги иновираме услугите за ХИВ со поширока здравствена заштита и пандемискиот одговор да се вратиме на вистинскиот пат за да се стави крај на ХИВ до 2030 година. Промашувањето на глобалните цели за ХИВ за 2020 година не треба да претставува напредок но обновен повик да се направи подобро.Користете иновативни услуги за ХИВ за да обезбедите постојана грижа за ХИВ.
2. Користете иновативни услуги за ХИВ за да обезбедите постојана грижа за ХИВ.
Постојат многу нови пристапи што земјите ги прифаќаат за да обезбедат грижа за ХИВ за време на пандемијата. СЗО препорача повеќемесечни рецепти на лекови за ХИВ за да се заштити здравјето на луѓето на ХИВ третман и да се намали товарот на преоптоварените здравствени услуги.
3. Ангажирајте ги и заштитете ги нашите медицински сестри, акушерки и здравствени работници во заедницата
Ние ги повикуваме креаторите на политиките да обезбедат здравствени работници од прва линија, медицински сестри, акушерки и здравствени работници во заедницата да бидат ангажирани и заштитени кога даваат услуги за ХИВ и КОВИД-19.
4. Дајте приоритет на ранливите категории - млади и клучни популации
Ние треба да осигураме дека децата, адолесцентите и припадниците на клучните и ранливи популации погодени од ХИВ нема да паднат низ пукнатините на нарушувања во здравствената заштита за време на КОВИД-19. Клучните популации вклучуваат луѓе кои користат дроги, мажи кои имаат сексуални односи со мажи, сексуални работници, трансродови лица и луѓе во затвори кои се непропорционално погодени од ХИВ.
Подготвил: Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
Превземено од: https://www.who.int/news-room/events/detail/2020/12/01/default-calendar/world-aids-day-2020
Светски ден на дијабетисот
Светски ден на дијабетисот
Светскиот ден на дијабетисот е создаден во 1991 година од страна на Светската здравствена организација како одговор на зголемената загриженост за зголемената здравствена закана од дијабетес. Светскиот ден на дијабетисот стана официјален Ден на Обединетите нации во 2006 година со усвојување на Резолуцијата на обединетата нација 61/225. Се одбележува секоја година на 14 Ноември, роденденот на Сер Фредерик Бантинг, кој го открил инсулинот заедно со Чарлс Бест во 1922 година.
Светскиот ден на дијабетисот е најголемата кампања за подигнување на свеста за дијабетес во светот која опфаќа глобална публика од над 1 милијарда луѓе во повеќе од 160 земји. Кампањата привлекува внимание на прашања од огромно значење за светот на дијабетисот и го држи дијабетесот цврсто во центарот на вниманието на јавноста и политиката.
Кампањата за Светскиот ден на дијабетесот има за цел:
- Промовирање на напорите за застапување на Светската здравствена организација во текот на целата година.
- Глобален двигател за промовирање на важноста за преземање координирани и усогласени активности за соочување со дијабетесот како критично глобално здравствено прашање
Кампањата е претставена со лого со син круг што беше усвоено во 2007 година по усвојувањето на Резолуцијата на ООН за дијабетес. Синиот круг е глобален симбол за свесност за дијабетесот. Тоа означува единство на глобалната заедница за дијабетес како одговор на епидемијата на дијабетес.
Секоја година, кампањата за Светскиот ден на дијабетисот се фокусира на посветена тема што трае една или повеќе години. Темата за Светскиот ден на дијабетесот 2020 е медицинска сестра и дијабетес. Пораките и материјалите ќе започнат да се ставаат на располагање во текот на вториот квартал на 2020 година.
Кампањата има за цел да ја подигне свеста за клучната улога што ја играат медицинските сестри во поддршката на луѓето кои живеат со дијабетес.
Според Светската здравствена организација (СЗО):
- Медицинските сестри сочинуваат 59% од здравствените работници
- Глобалната медицинска сестра е 27,9 милиони, од кои 19,3 милиони се професионални медицински сестри
- Глобалниот недостиг на медицински сестри во 2018 година беше 5,9 милиони. 89% од тој недостаток е концентриран во земјите со низок и среден приход
Бројот на медицински сестри обучени и вработени треба да порасне за 8% годишно за да се надминат алармантните недостатоци во професијата до 2030 година.
СЗО проценува дека вкупната инвестиција потребна за постигнување на целите наведени во Целите на социјалниот развој (СДГ) до 2030 година изнесува 3,9 трилиони Американски Долари - од кои 40% треба да бидат наменети за наградување на здравствената работна сила.
Медицинските сестри играат клучна улога во:
- Рано дијагностицирање на дијабетес за да се обезбеди навремен третман.
- Обезбедување обука за само-управување и психолошка поддршка за лица со дијабетес за да помогне во спречување на компликации.
- Справување со факторите на ризик за дијабетес тип 2 за да помогне во спречување на состојбата
Извор:https://worlddiabetesday.org/
Подготвил: Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
29 Септември - Светски ден на срцето
Врската помеѓу COVID-19 и кардиоваскуларните болести (КВБ)
Корона вирусот за првпат беше откриен во градот Вухан, провинцијата Хубеи, Кина во декември 2019 година и набрзо потоа се прошири низ целиот свет. На 11 март, Светската здравствена организација (СЗО) гo прогласи COVID-19 за пандемија.
Како глобална организација која ја претставува кардиоваскуларната заедница, WHF ( World Heart Federation) е посветена на обезбедување на најновите докази во врска со епидемијата и воспоставување на свесност помеѓу луѓето за преземање на потребните мерки за заштита, со цел да се забави ширењето на болеста.
Симптомите на инфекција може да се појават 2-14 дена по изложеноста на вирусот и вклучуваат:
- Болка во грло
- Кашлица
- Треска
Доколку развиете предупредувачки симптоми, веднаш побарајте итна медицинска помош. Во предупредувачки симптоми се вбројуваат:
- Отежнато дишење или недостаток на воздух
- Постојана болка или притисок во градите
- Малаксаност
- Ливидни усни и лице
Истражување во Кина покажало дека некои индивидуи се поподложни на понеповолен исход на болеста. Тие се:
- Постарите лица
- Лицата кои имаат сериозни хронични заболувања како дијабет или срцево заболување.
Општи препораки
- Одржувајте дистанца од најмалку 1 метар со лицата со кои стапувате во контакт.
- Често мијте ги рацете со сапун и вода најмалку 20 секунди, особено после кашлање, кивање и секнење на носот.
- Доколу сапун и вода не ви се достапни, употребете средство за дезинфекција на рацете кое содржи најмалку 60% алкохол.
- Избегнувајте да ги допирате устата, носот и очите.
- Чистете и дезинфицирајте го домот.
- Избегнувајте гужва, особено во слабо проветрени простории.
- Избегнувајте ги сите непотребни патувања.
- Постојано иформирајте се за најновите вести во врска со COVID-19.
Препораки за почувствителните групи
Лица од сите возрасни групи можат да бидат инфицирани од коронавирусот. Сепак, вирусот е особено ризичен за лицата на возраст над 60 години и оние кои имаат други медицински состојби, вклучувајќи:
- Кардиоваскуларна болест
- Хипертензија
- Дијабет
- Хронична респираторна болест
- Канцер ( рак )
За да избегнете инфекција, Ви препорачуваме:
- Да продолжите да ја земате препишаната терапија и да ги почитувате препораките на лекарите.
- Да обезбедите резерви од Вашата терапија за 1 месец, а доколку сте во можност и за подолго.
- Да одржувате дистанца од најмалку 1 метар со лицата со кои стапувате во контакт.
- Да ги миете рацете со вода и сапун најмалку 20 секунди.
- Да останете дома доколку сте во можност.
- Да ги следите упатствата на Министерството за здравство и локалните власти.
Останете свесни за Вашата здравствена состојба. Доколку забележите симптоми (недостаток на воздух, треска и кашлица), веднаш јавете се кај Вашиот лекар или во болница. Објаснете им дека се јавувате во врска со коронавирусот и дека сте во ризична група.
Исто така, заштитете го Вашето ментално здравје и благосостојба. Доколку треба да останете дома во подолг временски период, обидете се да одржувате дневна рутина и дајте предност на грижата за себе.
Со оглед на поголемиот ризик за посиромашната популација, WHF разви серија упатства за превенција и контрола на COVID-19во земјите со низок приход.
Грижете се за Вашето срце додека сте дома
За време на карантин, потрудете се да ги задржите навиките на здраво живеење. За да избегнете стрес и замор:
- Продолжете да практикувате физичка активност, здрава исхрана, соодветна хидратација и квалитетен сон.
- Одржувајте ги социјалните контакти и редовно комуницирајте со Вашето семејство и пријателите.
- Ограничете го пристапот до информации во врска со коронавирусот, времето кое го посветувате на тоа и верувајте само на сигурни и проверени извори.
- Избегнувајте користење на алкохол и дрога како механизми за справување со новонастанатата состојба.
СЗО препорачува практикување на физичка активност со умерен интензитет (150 минути) и физичка активност со силен интензитет (75 минути) на неделно ниво или комбинација од обете.
Останете физички активни додека сте дома со сетот на home-based exercises , од СЗО/Европа.
Препораки за здравствени работници
Студија објавена во Лансет на 14 март ги разгледува психолошките ефекти од карантинот за време на епидемија. Извештајот содржи информации од истражување објавено во 2004 година за време на SARS епидемијата, кои откриваат дека болничкиот персонал кој бил во карантин бил поподложен на исцрпеност, раздразливост, вознемиреност и депресија.
За да се заштити менталното здравје на здравствените работници, Националната здравствена комисија на Кина објави упатство за психолошка грижа за време на пандемијата. СЗО исто така сподели неколку совети за грижа за менталното здравје на здравствените работници, кои вклучуваат:
- Обезбедете одмор во текот на работата или помеѓу смените, јадете доволно и здраво и практикувајте физичка активност.
- Извегнувајте користење на алкохол и цигари како механизми за справување со состојбата.
- Некои работници може да бидат избегнувани од нивните семејства или заедницата заради стигма или страв. Доколку е возможно останете во контакт со вашите сакани. Обратете се за поддршка кај колегите и менаџерскиот тим.
- Раководителот треба да обезбеди добра комуникација и точни информации за целиот персонал.
Извор: Светска кардиолошка федерација Оваа е-адреса е заштитена од спамботови. Треба да ви е овозможено JavaScript за да ја видите.
Подготвил: Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
Светски ден на хепатитис 2020
СВЕТСКИ ДЕН НА ХЕПАТИТИС 2020
Светскиот ден на хепатитис се одбележува секоја година на 28 јули за подобрување на свеста за вирусен хепатитис, воспаление на црниот дроб што предизвикува низа здравствени проблеми, вклучително и карцином на црниот дроб.
Постојат пет главни видови на вирус на хепатитис - А, Б, Ц, Д и Е. Заедно, хепатитис Б и Ц се најчеста причина за смртни случаи, со 1,3 милиони животи кои се загубени секоја година. Среде пандемијата COVID-19, вирусен хепатитис продолжува да однесува илјадници животи секој ден.
Годинава темата е „Иднина без хепатитис“, со силен фокус на спречување на хепатитис Б кај мајките и новороденчињата.
ИДНИНАТА БЕЗ ХЕПАТИТИС МОЖЕ ДА СЕ ПОСТИГНЕ СО ОБЕДИНЕТ НАПОР
СЗО ги повикува сите земји да работат заедно за да се елиминира вирусниот хепатитис како закана за здравјето на луѓето до 2030 година
ПРЕВЕНЦИЈА на инфекција кај новороденчиња. Сите новороденчиња треба да се вакцинираат против хепатитис Б при раѓање, проследено со најмалку 2 дополнителни дози.
СПРЕЧУВАЊЕ НА ТРАНСМИСИЈА ОД МАЈКА НА ДЕТЕ Сите бремени жени треба рутински да бидат тестирани за хепатитис Б, ХИВ и сифилис и ако треба, да добијат третман.
ДОСТАП ЗА СИТЕ. Секој треба да има пристап до услуги за превенција, тестирање и третман на хепатитис, вклучително и луѓе кои инјектираат дроги, луѓе во затворите, мигранти и други популации со многу засегнати страни.
ЗГОЛЕМУВАЊЕ на пристапот до тестирање и третман. Навременото тестирање и третманот од вирусен хепатитис може да спречи карцином на црниот дроб и други тешки заболувања на црниот дроб.
иконски шприц
ОДРЖУВАЊЕ на суштинските услуги за хепатитис за време на пандемијата со СОВИД-19. Службите за превенција и грижа за хепатитис - како што е службата за имунизација на новороденчиња и службите за постојан третман на пациенти со хроничен хепатитис Б - се од суштинско значење дури и за време на пандемијата.
Јули 2020
Извор: https://www.who.int/campaigns/world-hepatitis-day/2020
Подготвил: Д-р Петар Пецев, спец. по социјална медицина и јавно здравје
7 Април - Светски ден на здравјето
2020 Меѓународна година на медицинските сестри и акушерки
Клучни факти
- Како дел од силните мултидисциплинарни тимови за здравствена заштита медицинските сестри и акушерките даваат значаен придонес во исполнување на обврската превземена од Астана Декларацијата за примарна здравствена заштита во 2018 година, обезбедувајќи грижа за пациентите и грижа за населението во заедницата.
- На глобално ниво медицинските сестри и акушерки сочинуваат скоро 50% од работната сила во здравството.
- Постои глобален недостиг на здравствени работници, особено медицински сестри и акушерки, кои претставуваат повеќе од 50% од тековниот недостиг кај здравствените работници.
- Најголем недостиг на медицински сестри и акушерки врз основа на потребите има во Југоисточна Азија и Африка.
- За сите земји да ја постигнат Целта на одржлив развој 3 за здравје и благосостојба, СЗО проценува дека на светот ќе му бидат потребни дополнителни 9 милиони медицински сестри и акушерки до 2030 година.
- Медицинските сестри играат клучна улога во унапредување на здравјето, спречување на болести и обезбедување на примарна грижа во заедницата. Тие обезбедуваат грижа во итни случаи и ќе бидат клучни за постигнување на универзална здравствена покриеност.
- Остварувањето на здравје за сите ќе зависи од тоа дали ќе има доволно обучени и едуцирани како и поддржани медицински сестри и акушерки кои примаат плата и признание сразмерно со услугите и квалитетот на грижа што им ја даваат на пациентите.
- Инвестирањето во медицинските сестри и акушерки е вредно за финансиите. Во извештајот на Комисијата за ООН поврзан со вработувања во здравството и економски раст на високо ниво се заклучува дека инвестициите во образованието и креирањето работни места во здравствениот и социјалниот сектор, резултираат со тројно враќање и подобрен здравствен исход, глобална здравствена безбедност и инклузивен економски раст.
- На глобално ниво, 70% од здравствената и социјалната работна сила се жени споредено со 41% во сите сектори за вработување. Професиите медицинска сестра и акушерка, претставуваат значителен дел од женска работна сила.
Медицинските сестри и акушерки честопати се први, а понекогаш и единствени здравствени работници што луѓето ги гледаат, а квалитетот на нивната првична проценка, грижа и третман е од витално значење. Тие исто така се дел од нивната локална заедница, споделување на иста култура, познавање на јаки и слаби страни како и ранливост на населението и се од голема полза при испорачување на ефективни интервенции за задоволување на потребите на пациентите, нивните семејства и заедниците.
2020 меѓународна година на медицинска сестра и акушерка високо квалитетна здравствена заштита даваат мултидисциплинарни тимови
со медицински сестри и акушерки и нивните срца
#Nurses2020#Midwives2020#SupportNursesAndMidwives
Акушерките и медицинските сестри се крај вас во секој момент од животот (на секој чекор од животот)
тие Ве воведуваат на свет, и се грижат за вас додека не заминете од него, помагајќи Ви да останете здрави и Ви пружаат нега ако сте болни.
#Nurses2020#Midwives2020#SupportNursesAndMidwives
https://www.who.int/news-room/campaigns/year-of-the-nurse-and-the-midwife-2020/get-involved/campaign-materials
СВЕТСКИ ДЕН НА РАКОТ ( КАНЦЕР) 2020 ГОДИНА
Светскиот ден на ракот има за цел да спречи милиони смртни случаи секоја година преку подигање на свеста и едукација за канцерот со влијание врз владите и поединците ширум светот да преземат акција против оваа болест.
Овој светски ден на ракот, препознаваме дека нашата заложба за дејствување ќе доведе до силен напредок во намалување на глобалното влијание на канцерот.
Значи, овој 4 февруари кој и да си, твоите постапки – големи и мали – ќе направат трајна, позитивна промена. Бидејќи, напредокот е можен.
Потребна ни е твојата посветеност да создадеме свет без канцер.
Овој светски ден на ракот, кој си и што ќе правиш?
Тема: 2019 – 2021 година
2020 година е средината на 3-годишната кампања „Јас сум и Јас ќе“.
„Јас сум и Јас ќе “е моќен повик за акција повикувајќи на лична обврска и ја претставува моќта на индивидуалните активности преземени сега да влијаат врз иднината.
Канцер
Колку повеќе знаеме за ракот, толку повеќе животи можеме да спасиме.
Што е канцер?
Пристапот до информации и знаење за канцер може да нè поттикне сите.
Клучни факти за канцер
- 9,6 милиони луѓе умираат од рак секоја година.
- Најмалку една третина од честите форми на рак може да се спречат.
- Ракот е втората водечка причина за смрт во светот.
- 70% од смртните случаи од рак се јавуваат во земјите со низок и среден приход.
- До 3,7 милиони животи може да се спасат секоја година со спроведување на соодветни стратегии за превенција, рано откривање и третман.
- Вкупната годишна потрошувачка за ракот се проценува на 1,16 трилиони американски долари.
Што е канцер?
Ракот е болест која се јавува кога промените во групата нормални клетки во организмот доведуваат до неконтролиран, абнормален раст, формирајќи грутка наречена тумор; ова важи за сите видови на рак, освен леукемија (канцер на крвта). Доколку не се лекуваат, туморите можат да растат и да се шират во околното нормално ткиво, или во други делови на телото преку крвотокот и лимфниот систем и можат да ги нападнат дигестивниот, нервниот и циркулаторниот систем или да ослободат хормони кои можат да влијаат на функции на телото.
Туморите можат да се поделат во три групи: бенигни, малигни и преканцерози
Бенигните тумори не се канцерозни промени и ретко го загрозуваат животот. Тие имаат тенденција да растат доста бавно, не се шират на други делови од телото и обично се составени од клетки доста слични на нормалните или здравите клетки. Тие ќе предизвикаат проблем само ако порастат многу големи, правејќи притисок на други органи – на пример тумор на мозокот прави притисок во внатрешноста на черепот.
Малигните тумори побрзо растат од бенигните тумори и имаат способност да се шират и да го уништуваат соседното ткиво. Клетките на малигни тумори можат да се откинат од главниот (примарен) тумор и да се шират на други делови од телото преку процес познат како метастазирање. По напаѓањето на здравото ткиво на новата локација, тие продолжуваат да се делат и растат. Овие секундарни места се познати како метастази, а состојбата се нарекува метастатски канцер.
Преканцероза (или премалигнитет) ја опишува состојбата што вклучува абнормални клетки кои може (или веројатно) ќе се развијат во канцер.
Видови на канцери
Ракот може да се класифицира според видот на клетката од каде започнува. Постојат пет главни типа:
Карцином – канцер што настанува од епителните клетки. Карциномите може да ги нападнат околните ткива и органи и да метастазираат во лимфните јазли и другите делови на телото. Најчестите форми на канцер во оваа група се канцер на дојка, простата, бели дробови и дебело црево.
Сарком – Вид на малиген тумор на коските или мекото ткиво (масно ткиво, мускули, крвни садови, нерви и други сврзни ткива кои ги поддржуваат и опкружуваат органите). Најчестите форми на сарком се леомиосарком, липосарком и остеосарком.
Лимфом и миелом – лимфом и миелом се канцери кои започнуваат во клетките на имунолошкиот систем. Лимфомот е канцер на лимфниот систем, кој поминува низ целото тело, и затоа може да се појави насекаде. Миеломот (или мултипли миелом) започнува во плазма клетките, еден вид бели крвни клетки кои произведуваат антитела за да помогнат во борбата против инфекцијата. Овој канцер може да влијае на способноста на клетката ефикасно да произведува антитела.
Леукемија – леукемија е канцер на белите крвни клетки и коскената срцевина, ткиво што ги произведува крвните клетки. Постојат неколку подтипови; чести се лимфоцитна леукемија и хронична лимфоцитна леукемија.
Рак на мозокот и ‘рбетниот мозок - овие се познати како канцери на централниот нервен систем. Некои се бенигни, додека други можат да растат и да се шират.
Причини за рак
Како и многу други болести, повеќето канцери се резултат на изложеност на различни ризик фактори. Важно е да се запамети дека, додека некои ризик фактори не може да бидат изменети, околу една третина од случаите на канцер може да се спречат со промена на ризичното однесување и неправилната исхрана.
Фактори на ризик кои може да се менуваат се:
Алкохол – Доказите дека сите видови алкохолни пијалоци се причина за голем број случаи на рак, сега се посилни од кога било досега. Алкохолот може да го зголеми ризикот од одредени видови на рак, вклучувајќи ги ракот на цревата (колоректален), дојките, устата, фаринксот и гркланот (устата и грлото), езофагусот, црниот дроб и желудникот [1]. Доказите сугерираат дека воопшто, луѓето што многу консумираат алкохол имаат поголем ризик за многу видови на рак и дека дури и умерено внесување алкохол го зголемува ризикот од канцер.
Прекумерна тежина или дебелина – прекумерната тежина е поврзана со зголемениот ризик од развој на 12 различни видови на рак, вклучувајќи рак на црева и панкреас. Во принцип, поголемо зголемување на телесната тежина, особено кај возрасните, е поврзано со поголем ризик од канцер.
Исхрана - Експертите сугерираат дека исхраната, особено исхрана богата со црвено месо, преработено месо, солената храна и мали количини на овошје и зеленчук имаат влијание врз ризикот од канцер, особено на колоректум, назофаринкс и желудник [2], [3], [4].
Физичка активност – редовната физичка активност не само што помага да се намали вишокот на телесни масти и ризиците од канцер поврзани со вишокот телесни масти, туку физичката активност може да помогне да се намалат ризиците од развој на канцер на дебелото црево, дојка и ендометриален канцер [5].
Тутун - Чадот од тутун содржи најмалку 80 различни супстанции што предизвикуваат рак (канцерогени агенси). Кога се вдишува чад, хемикалиите влегуваат во белите дробови, поминуваат во крвотокот и се пренесуваат низ целото тело [6]. Ова е причината зошто пушењето или џвакањето тутун не само што предизвикува рак на белите дробови и уста, туку е исто така поврзано со рак на други органи. Колку подолго еден човек пуши и колку помлад почнува да пуши, толку повеќе се зголемува ризикот од канцер. Употребата на тутун е причина за околу 22% од смртните случаи од рак [7].
Јонизирачко зрачење – Канцер може да настане кај лица кои се изложени на јонизирачко зрачење од радон, х-зраци, гама зраци и други форми на високо-енергетско зрачење [8]. Продолжената и незаштитена изложеност на ултравиолетово зрачење од сонцето и солариумите, исто така, може да доведе до меланом и малигнитети на кожата. Луѓе со светла кожа, лица со многу младежи (бемки) или кои имаат семејна историја на меланом или рак на кожата, се со најголем ризик. Сепак, луѓето со сите бои на кожа можат да развијат канцер на кожата, вклучително и лица со потемна кожа [9].
Опасности на работно место – Некои луѓе на работното место може да бидат изложени на супстанции што предизвикуваат рак. На пример, откриено е дека работниците во индустријата за хемиски бои почесто заболуваат од рак на мочниот меур. Азбестот е добро познат причинител на канцер на работното место – особено канцер наречен мезотелиом, кој најчесто ја напаѓа обвивката на белите дробови.
Инфекција – Инфективните агенси се одговорни за околу 2,2 милиони смртни случаи од рак на годишно ниво [10]. Инфекција која е последица на вирус може да предизвика промени во клетките со што се зголемува веројатноста тие да станат канцерозни.
Околу 70% од канцерите на грлото на матката се предизвикани од инфекции со хуман папиломавирус (ХПВ) [11], додека канцерот на црниот дроб и не-Хочкин лимфом може да бидат предизвикани од вирусот на хепатитис Б и Ц [12], а лимфомите се поврзани со Еpstein-Barr вирус [13].
Бактериските инфекции не се сметале за предизвикувачи на рак во минатото, но поновите истражувања покажале дека луѓето кои имаат инфекција со хеликобактер пилори на желудникот, развиваат воспаление на слузницата на желудникот, што го зголемува ризикот од рак на желудникот.
Неменливи фактори на ризик се:
Возраст - Многу видови на канцер стануваат позастапени со возраста. Колку подолго живеат луѓето, толку е поголема изложеноста на канцерогени материи и има повеќе време да се случат генетски промени или мутации во нивните клетки.
Супстанции кои предизвикуваат канцер (канцерогени) – се супстанции кои го менуваат начинот на однесување на клетката, зголемувајќи ги шансите за развој на рак. Гените се кодираните пораки во клетката што и кажуваат како да се однесува (т.е. кои протеини да се направат), мутации или промени во генот, како што е оштетување или загуба, можат да го променат однесувањето на таа клетка, и со тоа станува поверојатно таа да биде канцерозна. [14 ]
Генетика – Некои луѓе за жал се родени со генетски наследен висок ризик за специфичен канцер (генетска предиспозиција). Ова не значи дека развојот на рак е загарантиран, но генетската предиспозиција ја зголемува веројатноста да се добие болеста.
На пример, жените кои носат гени на рак на дојка BRCA 1 и BRCA 2 имаат поголема предиспозиција за развој на оваа форма на канцер од жените со нормален ризик од канцер на дојка. Сепак, помалку од 5% од сите канцери на дојка се должат на гените. Значи, иако жените со еден од овие гени индивидуално се со поголема веројатност да развијат канцер на дојка, сепак повеќето случаи не се резултат на наследен висок ризик. Ова важи и за други видови на рак, кога некои луѓе имаат генетска предиспозиција – на пример, канцер на дебелото црево.
Имунолошки систем – Луѓето кои имаат ослабен имунолошки систем имаат поголем ризик од развој на некои видови на канцер. Ова вклучува луѓе кои имале трансплантација на органи и земаат лекови за да го потиснат (супримираат) нивниот имунолошки систем за да го спречи отфрлањето на органите, исто така луѓе кои имаат ХИВ или СИДА или други медицински состојби кои го намалуваат имунитетот.
Знаци и симптоми на канцер
Бидејќи има многу различни видови на рак, симптомите се разновидни и зависат од тоа каде се наоѓа болеста. Сепак, постојат неколку клучни знаци и симптоми на кои треба да се внимава, вклучувајќи:
Невообичаени грутки или оток – канцерозните грутки честопати се безболни и може да се зголемат при напредувањето на канцерот.
Кашлање, останување без здив или потешкотии при голтање – бидете свесни за постојани епизоди на кашлање, останување без здив или потешкотии при голтање.
Промени во столицата – како што се запек и дијареја и / или присуство на крв во столицата.
Неочекувано крварење – вклучува крварење од вагина, анус или крв пронајдена во столица, урина или при кашлање.
Необјаснето губење на тежината – необјаснето и ненамерно губење на тежината за краток временски период (неколку месеци).
Замор – чувство на екстремен замор и сериозен недостаток на енергија. Ако заморот е резултат на канцер, индивидуите обично имаат и други симптоми.
Болка – вклучува необјаснета, постојана или повремена болка.
Нов младеж или промени на стар младеж – побарај промени во големината, формата или бојата, дали има лушпа, крварење или исцедок.
Компликации при мокрење – вклучува потреба од итно мокрење, зачестено мокрење или пак неможност за мокрење кога има потреба или има болка при мокрење.
Невообичаени промени на дојките – побарај промени во големината, формата или чувството, промени на кожата и болка.
Губење на апетит – чувство на недостаток на апетит од вообичаеното во подолг временски период.
Рана или чир што не заздравува – вклучувајќи брунка, рана или чир на устата.
Жарење (печење) или проблеми со варење – постојано или болно жарење во
желудникот или проблеми со варењето.
Интензивни ноќни потења – бидете свесни за многу интензивни ноќни потења.
Превенција на канцерот
Повеќе од една третина од сите видови на рак може да се спречи со намалување на изложеноста на факторите на ризик, како што се тутун, дебелина, физичка неактивност, инфекции, алкохол, загадување на животната средина, професионални канцерогени материи и зрачење.
Превенцијата на канцер на црниот дроб и канцер на грлото на матката, може да биде ефективна и преку вакцинирање против вирусот на хепатитис Б (ХБВ) и хуман папилома вирус (ХПВ), соодветно.
Намалувањето на изложеноста на други канцерогени агенси, како што се загадувањето на животната средина, професионалните канцерогени материи и зрачењето, може да помогнат во спречувањето на појава на канцери.
Рано откривање на канцер
Постојат голем број на канцери кои можат рано да се откријат, што помага да се подобрат шансите за успешен исход од третманот, често со помали трошоци и со помалку (или помалку значајни) несакани ефекти кај пациентите. Постојат кост-ефективни тестови кои помагаат за рано откривање на колоректален канцер, канцер на дојка, канцер на цервикс и канцер на орална шуплина, а се развиваат тестови за рано откривање и на други видови на канцер.
Побарај од твојот лекар упатства со националните препораки во врска со вакцинирање, тестирање и скрининг. Овие може да се разликуваат од земја до земја.
Стадиуми на канцер
Класификацијата на ракот според анатомската распространетост на болеста, т.е. стадиум, е од суштинско значење за грижата за пациентите, истражувањето и контролата на ракот. Системот за одредување на стадиумот на ракот на Унијата за меѓународна контрола на канцер (Union for International Cancer Control – UICC) TNM класификацијата е вообичаена терминологија што ја користат здравствените професионалци од онкологија за да го одредат стадиумот на канцерот кај одделни пациенти. Откако стадиумот на канцерот е одреден и познат, тоа е основа за одлучување за соодветен третман и индивидуална прогноза. Може да се користи за информирање и евалуација на упатствата за третман и претставува значајна информација за креаторите на политики кои учествуваат во контрола на ракот, прават планови за превенција и истражување.
TNM класификацијата се фокусира на анатомската распространетост на туморот и се определува врз основа на проценка на следниве категории:
- Т ја опишува големината на главниот (примарен) тумор
- N опишува дали канцерот се раширил во блиските лимфни јазли
- М опишува дали канцерот е метастазиран (се проширил од примарниот тумор на друг дел од телото)
Лекување на канцерот
Третманот зависи од видот на ракот, примарната локализација на ракот, големината на ракот, дали е раширен и од општата здравствена состојба. Третманот може да биде: хируршки, хемотерапија, радиотерапија, хормонска терапија, имунотерапија и генетска терапија.
Преживување
Преживувањето се фокусира на здравјето и на физички, психолошки, социјални и економски проблеми кои влијаат врз луѓето по завршувањето на примарниот третман на канцерот, вклучувајќи ги и луѓето кои по завршувањето на третманот веќе немаат болест, луѓе кои продолжуваат да се лекуваат за да се намали ризикот од повторно враќање на канцерот и лицата со добро контролирана болест, кои примаат терапија за ракот како хронично заболување.
Грижата во периодот на преживување се однесува на проблемите поврзани со последователна нега, справување со доцните несакани ефекти од третманот, подобрување на квалитетот на животот и психолошкото и емоционалното здравје. Грижата во периодот на преживување вклучува и иден третман против рак, доколку е потребно. Членовите на семејството, пријателите и негувателите исто така треба да се сметаат како дел од процесот на преживување.
Палијативна нега
Палијативната нега се спроведува во целиот период на болеста на заболените од рак, од поставување на дијагноза, лекување, па се до крајот на животот и има за цел да им ги олесни симптомите и да го подобри квалитетот на животот на пациентите. Целта на палијативната грижа е да им ги намали болките и страдањата на заболените од рак, а исто така да ги намали и контролира несаканите ефекти од третманот на канцер. Кај некои пациенти со напреднат канцер палијативната грижа може да помогне да живеат подолго и попријатно, иако тие не можат да бидат излечени.
Март 2020 – СТОП за колоректален карцином
Март е месец за одбележување на ракот на дебелото црево и претставува фантастичен годишен настан, наменет за подигање на свеста за рак на дебелото црево и можност за собирање на средства за лекување на оваа состојба. Иницијативата потекнува од разни добротворни организации, кои се борат против рак на дебелото црево, со една главна цел, да се осигурат дека нема да има жртви од рак на дебелото црево до 2050 година.
Рак на дебелото црево е трет по смртност на светско ниво, но ова не мора да биде така, бидејќи може да се лекува и излекува, особено кога се дијагностицира во рана фаза. Раната дијагностика на колоректален карцином и кој било друг вид на карцином, спасува животи. Месец март, е свесно наменет за едукација на јавноста и за подигање на свеста за симптомите на колоректалниот карцином.
Некои од најчестите симптоми на рак на дебелото црево вклучуваат:
■ Крварење од дебелото црево или крвава столица
■ Промена во навиките на дебелото црево
■ Столици кои се потенки од вообичаеното
■ Општо проблеми во стомакот, како што се надуеност и грчеви
■ Пролив, запек или чувство дека движењето во дебелото црево не е сосема целосно
■ Слабеење без очигледна причина
■ Малаксалост
■ Повраќање
Како да се вклучите?
Постојат различни начини да се вклучите во оваа кампања. Еден од начините е да се облечете во сино и да го одбележите „Синиот ден“, а тоа е првиот петок во месец март. Овој ден е наменет за оние кои се борат со болеста и оние кои ја изгубиле битката. Оваа година тоа е 6-ти март. Друг начин е вие како индивидуа да научите за симптомите на колоректален карцином и ова да биде појдовна точка, од која можете да придонесете за ширење на знаењето. Можете да организирате настан за подигање на јавната свест, да ја споделите вашата приказна ако претходно сте страдале од оваа состојба, со единствена цел да ги поттикнете и поддржите оние кои се соочуваат со колоректален карцином.
Овој март – Вклучете се и дајте поддршка!
Текстот е превземен од:
ЦЈЗ Струмица
ЈЗУ Центар за јавно здравје Струмица е една од најстарите здравствени институции во Република Македонија, која што функцонира на територијата на Општина Струмица, Валандово, Босилово, Василево, Ново Село...
Најпосетувани линкови
Контакт информации
