10 МАЈ – МЕЃУНАРОДЕН ДЕН НА ФИЗИЧКАТА АКТИВНОСТ
“ПОАКТИВНИ ЛУЃЕ ЗА ПОЗДРАВ СВЕТ”
Светската здравствена организација (СЗО) поттикнува здрав начин на живот и редовна физичка активност како еден од најважните предуслови за добро здравје.
За таа цел, во 2003 година, е покрената иницијатива за спроведување на активности за промовирање на редовна физичка активност на 10 мај на национално ниво, со цел да се поттикне секој поединец, да се движи за подобро глобално здравје!
Тој ден е познат како Меѓународен ден на физичката активност, односно „Ден на движење за здравјето“. Веќе е општо познато дека вежбањето има значително влијание врз здравјето на нашето срце, тело и мозок, придонесувајќи за спречување на кардиоваскуларните болести, рак и дијабетес, намалување на симптомите на депресија и анксиозност, истовремено обезбедувајќи здрав раст и развој кај децата и младите. Сепак, 1 од 4 возрасни не ги исполнува препорачаните нивоа на физичка активност. Освен тоа, Светската здравствена организација проценува дека околу 5 милиони смртни случаи годишно би можеле целосно да се спречат доколку луѓето практикуваат редовна физичка активност.
Во согласност со препораките на Светската здравствена организација, активностите што се организираат во оваа пригода со цел зачувување и подобрување на здравјето на поединецот треба да се спроведуваат насекаде и да бидат со умерен до висок интензитет.
Според препораките на Светската здравствена организација, во текот на денот е потребно да се издвојат најмалку:
– 180 минути за физичка активност со различен интензитет за деца до шест години,
– 60 минути умерена до интензивна физичка активност за деца и млади на возраст од 6 до 18 години, т.е.
– 30 минути умерена до интензивна физичка активност за возрасни.
Изборот на видот на активности (пешачење, пливање, трчање, вежби), нејзината зачестеност и времетраење зависат од полот, возраста, здравствената состојба, а особено од кондиционата подготвеност.
Со оглед на тоа што движењето и извршувањето на секојдневните активности надвор од домот или работното место во претходниот период беше ограничено поради епидемијата на COVID-19, се препорачува постепено да се зголемува времетраењето и интензитетот на физичката активност секој ден. Кога играте рекреативни спортови, важно е да одржувате растојание од најмалку два метри од другите. Затоа, се советува да се изберат активности кои овозможуваат да се биде физички активен во општеството, а во исто време да се одржува препорачаното физичко растојание (возење велосипед, ролери, скејтборд, брзо одење, трчање, јога, бадминтон, тенис…).
Главните цели на националните и глобалните активности на денот на физичката активност (движењето) за здравје се:
– подигање на јавната свест за придобивките од физичката активност во спречување на хронични незаразни болести;
– промовирање на придобивките од физичката активност и укажување на добра практика;
– зголемување на спроведувањето на физичките активности на сите нивоа и во сите области (слободно време, транспорт, работа) и средини (училиште, заедница, дом, работно место);
– промовирање на здрав начин на живот и решавање на здравствени проблеми преку спорт и други физички активности, намалување на пушењето, здрава исхрана, намалување на насилството, стресот и социјалната изолација.
“ПОМИНИ УБАВО ВРЕМЕ! БИДИ АКТИВЕН!”
Текстот е превземен од http://www.iph.mk/10-maj-megunaroden-den-na-fizickata-aktivnost-2/?fbclid=IwAR0wlXbA8ucQN1GLnkF1P4ZxRuEIp6loYY2yngsp7N8uqwNxWWtxbU2SDg0
Одделение по Социјална медицина при ЈЗУ Центар за јавно здравје - Струмица
Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
Светски ден на хигиената на рацете 2023
Светски ден на хигиената на рацете 2023: Забрзајте ја акцијата заедно. СПАСЕТЕ ЖИВОТИ – исчистете ги рацете
Хигиената на рацете секоја година спасува милиони животи кога се изведува во вистински моменти за време на одржување на здравствена заштита. Честата грижа е знак на почит кон оние кои бараат и го штитат здравјето и другите работници кои ја обезбедуваат таа грижа.
Сега е критично време кога земјите ширум светот треба да го забрзаат спроведувањето на лекциите од пандемијата COVID-19 и да ги зголемат инвестициите за да ги затворат празнините во превенцијата и контролата на инфекции, вклучително и хигиената на рацете. Многу земји промовираат силен ангажман и напредок во зголемувањето на тие активности, но генерално, напредокот е бавен, а придобивките се загрозени.
Заедно, можеме да поттикнеме акција за спречување на инфекции и антимикробна отпорност во здравствената заштита. Силните и ангажирани заедници на здравствени работници, креатори на политики и граѓански организации (ГО) можат да ја забрзаат и одржат акцијата во моментот на грижа за луѓето да бидат безбедни и здрави.
За Светскиот ден на хигиената на рацете 2023 година, во фокус ги ставивме граѓанските организации. Водени од нивната страст, вредности и силни агенди за социјална правда, и често во непосредна близина на заедниците на кои им служат, граѓанските организации можат да ги предводат и да ги забрзаат промените на локално, национално и меѓународно ниво.
СЗО ги повикува сите граѓански организации да се вклучат во кампањата и да го забрзаат напредокот во постигнувањето ефикасна хигиена на рацете!
Заедно, можеме да ја забрзаме акцијата за спречување на инфекции и антимикробна отпорност во здравствената заштита и да изградиме култура на безбедност и квалитет во која на подобрувањето на хигиената на рацете им се дава висок приоритет.
Слоган:
Забрзајте ја акцијата заедно. СПАСЕТЕ ЖИВОТИ – Исчистете ги рацете
Цели на кампањата:
- Зајакнување на заедниците на актери во здравствената заштита да ја забрзаат акцијата за подобрување на хигиената на рацете и превенцијата и контролата на инфекции на местото на нега.
- Поттикнување на соработката на луѓето и организациите кон заедничката цел за минимизирање на ризикот од инфекции и развој на антимикробна отпорност во здравствената заштита.
Годишни повици за акција:
- Здравствени и здравствени работници: Сакајте ги 5-те моменти,
- Практичари на IPC: Направете пат за чисти раце,
- Креатори на политики: Инвестирајте за здравје и достоинство,
- Оние кои имаат пристап до грижа: Придружете се на движењето.
Затоа овој ден се одбележува со цел да се привлече вниманието на потребата постојано да се спроведуваат:
- Програма за едукација и мотивација на здравствените работници
- Следење на препораки за хигиена на рацете
- Информирање на пациентите и членовите на нивните семејства за постоечките протоколи за хигиена на рацете.
- Да се постави хигиената на рацете како приоритетен проблем на здравствените установи.
- Да се обезбеди на персоналот доволно производи за хигиена на рацете на база на алкохол.
- Воведување мултидисциплинарна програма со која ќе се подобри усогласеноста на здравствените работници со препораките за хигиена на рацете.
- Посебно се инсистира на почитување на препораките за хигиена на рацете на здравствениот персонал во одделенијата за интензивна нега.
- Обезбедете препарати на база на алкохол на одделенијата на влезот во собите на пациентот, до креветот и на други достапни места, а исто така обезбедете и џебно пакување.
- Грижење и безбедно чување на производите на база на алкохол, бидејќи тие се запаливи.
СЗО посочува дека честата и темелна хигиена на рацете е една од најефективните мерки за превенција од дијареја, од воспаленија на белите дробови, но и низа други инфекции кои можат да имаат и фатални последици.
Добра идеја е да носите средства за дезинфекција на раце за да ви помогне да убиете 99,9 % бактерии – корисно ако сакате попат нешто да каснете или сте биле во јавен превоз.
Населението треба да ги спречи инфекциите со редовно чистење на своите раце во својот дом, на своето работно место, на училиште и др.
Текстот е превземен од http://www.iph.mk/svetski-den-na-higiena-na-racete-2023/
7 април – Светски ден на здравјето
75 ГОДИНИ ПОДОБРУВАЊЕ НА ЈАВНОТО ЗДРАВЈЕ
Здравје за сите подразбира секој човек да има добро здравје за водење на исполнет живот во мирен и просперитетен свет.
Правото на здравје е основно човеково право. Сите луѓе мора да имаат пристап до здравствените услуги што им се потребни, секогаш и секаде каде што им се потребни, без финансиски потешкотии.
30% од глобалното население не е во можност да пристапи до основните здравствени услуги.
Речиси две милијарди луѓе се соочуваат со катастрофални трошоци за здравствена заштита, како и со значителни нееднаквости што најмногу ги погодуваат оние во ранливите средини.
Универзалната здравствена покриеност нуди финансиска заштита и пристап до квалитетни основни услуги, ги извлекува луѓето од сиромаштија, промовира благосостојба на семејствата и заедниците, штити од јавно здравствени кризи и нè движи кон #ЗдравјеЗаСите.
7 април – Светски ден на здравјето
флаер
-ЗДРАВЈЕ ЗА СИТЕ
Завршна сметка 2022 - Сопствена Сметка
МАРТ – МЕСЕЦ НА БРБАТА ПРОТИВ КОЛОРЕКТАЛЕН КАРЦИНОМ 2023
Ракот на дебелото црево е едно од најчестите малигни заболувања на модерното време, со околу 1,8 милиони нови случаи во светот секоја година, што претставува околу 10% од сите случаи на малигни тумори. Според последните податоци од 2021 година, кај нас има 747 нови случаи, од рак на дебело црево (колон, ректум и сигма). Секоја година во Република Северна Македонија од оваа болест умираат околу 500 луѓе или 482 во 2021 година, што ја рангира оваа болест како втора водечка причина за смрт од малигни тумори и кај мажите (303) и кај жените (179) и ја прави социо-медицински проблем. Ракот на дебелото црево најчесто ги погодува постарите лица, по 70-годишна возраст, но во последната деценија е јасен тренд на зголемување на инциденцата кај младите, на возраст под 40 години. Се покажа дека овде возраста може да биде прогностички фактор, односно дека возраста на пациентите под 40 години има влијание врз поагресивната форма на болеста и пократко севкупно преживување.
Посебен проблем, кај нас и во светот е големиот процент на пациенти со метастатско заболување во моментот на дијагнозата, најчесто во црниот дроб, кај околу 25% од пациентите. Додека во најраните стадиуми на болеста, петгодишното преживување е над 90%, во првичните метастатски форми тоа е околу 10-15% од пациентите.
Колоректалниот карцином е меѓу најчестите видови на рак кај современиот човек. Инциденцата на тумори на дебелото црево е висока кај нас и се приближува до стапките на инциденца на колоректален карцином во Европа и светот. Ракот на дебелото црево е прв или втор на листата на малигни тумори на дигестивниот тракт, во зависност од географската средина.
Причина за појава на колоректален карцином
Точната причина за колоректалниот карцином не е целосно позната. Засега знаеме дека се јавува како резултат на влијанието на наследните и еколошките фактори, исхраната и начинот на живеење.
Симптоми
Симптомите на малигнен тумор на дебелото црево првенствено зависат од локацијата на туморот и може да се манифестираат како:
- крварење во столицата,
- неправилна столица,
- течна столица,
- синдром на ретка столица,
- наизменичен запек и дијареа,
- чувство на недоволно празнање, надуеност, отсуство на гасови и столица.
Некогаш прв и единствен симптом може да биде појавата на слабост и замор поради анемија, што е последица на долготрајно секојдневно крварење во столицата кое не ја менува бојата на столицата. Еден од важните проблеми при поставувањето на дијагнозата, односно рано откривање на тумор на дебелото црево, е присуството на крв во столицата, која се третира како последица на хемороидално крварење и може да доведе до погрешно поставување на дијагнозата без понатамошен преглед, односно колоноскопија.
Дијагноза
Од лабораториски анализи, анемијата може да биде единствен начин на манифестација, особено кај туморите на цекум (слепо црево). Седиментацијата е често нормална, а покачената алкална фосфатаза укажува на можни метастази во црниот дроб. Дијагнозата на рак на дебелото црево често се поставува со колоноскопија кога ќе се види туморска промена, од која се зема парче ткиво (биопсија). Со оваа процедура ни е важно точно да утврдиме каде се наоѓа туморот, како изгледа и за каков тип на тумор се работи. Исто така ни е важно да знаеме дали цревото се стеснува или целосно се затвора, а ова е важно за понатамошниот тек на лекувањето, пред сè хируршки. Туморите понекогаш се гледаат со скенер или магнетна резонанца на абдоменот. Во најлошите случаи, кога операцијата на дебелото црево се јавува поради болка, крварење или застој на црниот дроб, дијагнозата се поставува при самата операција.
Како се лекува ракот на дебелото црево?
Одлуката за понатамошниот тек на лекувањето ја донесува тим од лекари (во консултација). Третманот најчесто е хируршки, по можност со ресекција во еден чин. Терапијата со зрачење е исто така опција и понекогаш се советува пред самата операција. Анемијата треба да се корегира предоперативно со трансфузија. Итни операции, поради опструкција, бараат две до три фази (декомпресија, ресекција, анастомоза). Колостомијата го декомпресира цревото, ги ублажува симптомите и може да се затвори подоцна. Ракталниот карцином може да бара целосно отстранување на ректумот со трајна колостома.
Превенција
Бидејќи се потребни 10-15 години за полипите на дебелото црево да се развијат во рак, раното откривање со скрининг е важно за да може полипите да се отстранат пред да станат канцерогени. Постојат неколку достапни тестови, но еден од најчесто користените на светско ниво е ФОБ тестот (тест за детекција на окултното крварење во столицата). Скринингот сега се препорачува почнувајќи од 45-годишна возраст. Освен раниот и постојан скрининг, неколку промени во животниот стил може да го намалат вашиот ризик.
Исхраната треба да биде богата со природни влакна, а не да се додаваат влакната како додаток во исхраната. Се препорачува да се земаат најмалку пет порции свежо овошје (јужно овошје, јаболко, круша, слива) и зеленчук дневно. Брокулата и зелката треба да се земаат најмалку еднаш неделно. Се препорачува да се намали потрошувачката на црвено месо, не повеќе од три пати неделно и да се избегнува конзумирање на сушени месни производи. Се препорачува често да се јаде риба и живина како извор на протеини од животинско потекло.
Примарната превенција вклучува препорака за одржување на телесната маса во текот на животот во опсегот на БМИ (индекс на телесна маса) од 18-25. Се препорачува умерена физичка активност најмалку три пати неделно.
Секундарна превенција на рак на дебелото црево е полипектомија. Полипектомијата за бенигни тумори на дебелото црево го намалува ризикот од развој на рак на дебелото црево за 76-90% од очекуваното.
Контроли на пациенти оперирани од колоректален карцином
Пациент кој бил опериран од рак на дебелото црево мора да оди на прегледи во зависност од стадиумот и видот на ракот. Покрај прегледи и лабораториски анализи, абдоминалните органи се следат со ултразвук, а по потреба се прави и скенер или магнетна резонанца на абдоменот и карлицата. Се вршат и контролни колоноскопии. Туморските маркери CEA и CA 19-9 се задолжителни, кои се земаат првично, кога се поставува дијагнозата за промена на туморот. Зголемувањето на туморските маркери по успешното лекување може да предизвика сомневања за враќање на болеста.
Како може да се прошири свеста за ракот на дебелото црево во 2023 година?
Националниот ден за подигање на свеста за ракот на дебелото црево е 1 март. Носете темно сина облека и покажете ја вашата поддршка. Месец март е Меѓународен месец за подигање на свеста за ракот на дебелото црево!
Текстот е превземен од
ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ ДЕЦАТА
ОРАЛНО ЗДРАВЈЕ КАЈ ДЕЦАТА
Оралното здравје е состојба на устата, забите и орофацијалните структури кои им
овозможуваат на поединците да вршат суштински функции како што се:јадење,
дишењеизборување,игиопфаќапсихосоцијалнитедимензиикакоштосе
самодовербата, благосостојбата и способноста дасе дружат и работат без болка,
непријатност и срам. Оралното здравје варира во текот на животот одраното детстводо
староста, е составен дел на општото здравје и ги поддржува поединците да учествуваат
во општеството и да го постигнат својот потенцијал.Оралните болести опфаќаат низа
болестиисостојбикоивклучуваатзабенкариес,пародонтална болест(непцето),
губење на забите, орален карцином, оро-забна траума, и вродени дефекти како што се
расцеп на усна и непце. Оралните болести се меѓу најчестите незаразни болести ширум
светот, кои погодуваат околу 3,5 милијарди луѓе. Додека глобалното оптоварување на
состојбите на оралното здравје расте, особено во земјите со низок и среден приход,
севкупниоттоварнасостојбитенаоралнотоздравјеврзуслугитеверојатноќе
продолжи да се зголемува поради растот на населението и стареењето.
Оралните болести непропорционално ги погодуваат најранливите и најзагрозените
популации. Луѓето со низок социо-економски статус носат поголем товар од орални
заболувања и оваа поврзаност останува во текот на животот, од раното детство до
постара возраст, и без оглед на целокупното ниво на приход во земјата.Првите заби
најчесто никнуваат околу шестиот месец по раѓањето, но кај некои бебиња можат да
никнат порано или подоцна, па дури и по првата година од раѓањето. Најпрвин
никнуваат на долната вилица, и тоа централните секачи, потоа на горната вилица –
централните и латералните секачи, па продолжува така до 32-33 месец по раѓањето кога
никнуваат сите 20 млечни заби.
Најчести орални болести се забниот кариес (расипување на забите), тешка болест на
непцата,губењеназабитеиораленкарцином.Нетретираниотзабенкариесе
единствената најчеста состојба на глобално ниво, која погодува околу 2,5 милијарди
луѓе. Тешката болест на непцата-главна причина за целосно губење на забите-се
проценувадекавлијаена1милијардалуѓеширумсветот.Секојагодинасе
дијагностицираат околу 380 000 нови случаи на орален карцином.
Новиотглобаленизвештајзасостојбатанаоралнотоздравјеобјавенденескаод
Светскатаздравственаорганизација(СЗО)јадавапрватасеопфатнасликаза
оптоварувањето на оралните болести со профили на податоци за 194 земји, давајќи
уникатнисознанијазаклучнитеобластиимаркеризаоралнотоздравјекоисе
релевантни закреаторите на политики.Извештајот покажува дека речиси половина од
светското население (45% или 3,5 милијарди луѓе) страда од орални болести, при што 3
од секои 4 заболени луѓе живеат во земји со низок и среден приход. Глобалните случаи
на орални заболувања се зголемени за 1 милијарда во последните 30 години-јасен
показателдекамногулуѓенемаатпристапдопревенцијаитретманнаорални
заболувања.Оралното здравје одамна е запоставено во глобалното здравје, но многу
оралниболестиможедасеспречатитретираатсорентабилнитемерки.СЗОе
посветена на обезбедување насоки и поддршка на земјите, така што сите луѓе, каде и да
живеат и без оглед на нивниот приход,требада ги имаат знаењата и алатките потребни
за дасе грижат за своите забии да пристапат до услугите за превенцијаи грижа кога им
се потребни.Извештајот ги нагласува очигледните нееднаквости во пристапот до
услугите за орално здравје, со огромен товар од орални болести и состојби кои ги
погодуваат најранливите и најзагрозените популации. Луѓето со ниски примања, лицата
кои живеат со попреченост, постарите луѓе кои живеат сами или во домови за нега,
оние кои живеат во оддалечените и руралните заедници и луѓето од малцинските групи
носат поголем товар од оралнитезаболувања.Овој модел на нееднаквости е сличен на
другитенезаразниболестикакоштосеракот,кардиоваскуларнитезаболувања,
дијабетесот и менталните нарушувања. Факторите на ризик заеднички за незаразните
болести како што се високиот внес на шеќер, сите форми на употреба на тутун и
штетната употреба на алкохол придонесуваат за глобалната криза за оралното здравје.
Бариери за давање услуги за орално здравје
Самомалпроцентодглобалнотонаселениеепокриеносоосновнитеуслугиза
оралното здравје, а оние со најголема потреба често имаат најмал пристап до услугите.
Клучните бариериза обезбедување пристапдоуслугиза орално здравје за сите
вклучуваатмногу активности.Грижата за оралното здравје бара високи трошоци од
џеб. Ова често води до катастрофални трошоци и значителен финансиски товар за
семејствата и заедниците.Обезбедувањето на услуги за орално здравје во голема мера
сепотпиранависокоспецијализиранидавателинауслугикоикористатскапа
високотехнолошка опрема и материјали, а овие услуги не сево целостинтегрирани со
моделите напримарната здравствена заштита.Лошите системи за информирање и
надзор, во комбинација со низок приоритет за јавното истражување на оралното здравје
се главните тесни грла за развој на поефикасни интервенции иполитики за оралното
здравје.
Можности за подобрување на глобалното орално здравјевклучува:усвојување
пристап за јавно здравје преку справување со заедничките фактори на ризик преку:
-промовирање на добро балансирана исхрана со малку шеќери, запирањена
употребата на сите форми на тутун, намалување на потрошувачката на алкохол и
подобрување на пристапот до ефективна и достапна паста за заби со флуор.
-планирање на услугите за орално здравје како дел од националното здравје и
подобрување на интеграцијата на услугите за орално здравје во примарната здравствена
заштита како дел од универзалната здравствена покриеност.
-редефинирање на моделите на работна сила за орално здравје за да одговорат
на потребите на населението и проширување на компетенциите наздравствените
работници кои не се во стоматолошка заштита за да се прошири опфатот на услугите за
орално здравје; и
-зајакнување на информациските системи преку собирање и интегрирање на
податоци за оралното здравје во националните системи за следење на здравјето.
„Поставувањето на луѓето во срцето на услугите за орално здравје е критично ако
сакамедајапостигнемевизијатазауниверзалноздравственопокривањезасите
поединци и заедници до 2030 година“, рече д-р Бенте Микелсен, директор на СЗО за
незаразни болести.
Извор:https://www.who.int/health-topics/oral-health#tab=tab_1, WHO highlights oral health
neglect affecting nearly half of theworld’s population,достапнона 13.02.2023
4 Февруари - Светски ден на ракот
Што е рак?
Ракот е болест која се јавува кога промените во група нормални клетки во телото доведуваат до неконтролиран, абнормален раст формирајќи грутка наречена тумор; ова важи за сите видови на рак освен леукемија (рак на крвта). Ако не се лекуваат, туморите може да растат и да се шират во околното нормално ткиво или во други делови од телото преку крвотокот и лимфниот систем и може да влијаат на дигестивниот, нервниот и циркулаторниот систем или да ослободуваат хормони кои можат да влијаат на функцијата на телото.
Туморите на ракот може да се поделат во три групи: бенигни, малигни или преканцерозни
Бенигните тумори не се канцерогени и ретко го загрозуваат животот. Тие имаат тенденција да растат прилично бавно, не се шират на други делови од телото и обично се составени од клетки сосема слични на нормалните или здравите клетки. Тие ќе предизвикаат проблем само ако пораснат многу, стануваат непријатни или притискаат на други органи - на пример тумор на мозокот во внатрешноста на черепот.
Малигните тумори растат побрзо од бенигните и имаат способност да се шират и уништуваат соседното ткиво. Клетките на малигните тумори можат да се отцепат од главниот (примарен) тумор и да се шират на други делови од телото преку процес познат како метастаза. По инвазијата на здравото ткиво на новото место тие продолжуваат да се делат и растат. Овие секундарни места се познати како метастази и состојбата се нарекува метастатски карцином.
Преканцерозна (или премалигна) ја опишува состојбата која вклучува абнормални клетки кои можат (или е веројатно) да се развијат во рак.
Клучни факти за ракот
Секоја година 10 милиони луѓе умираат од рак.
Најмалку една третина од обичните карциноми може да се спречат.
Ракот е втора водечка причина за смрт во светот.
70% од смртните случаи од рак се случуваат во земјите со низок до среден приход.
Милиони животи би можеле да се спасат секоја година со имплементирање соодветни ресурси за стратегии за превенција, рано откривање и лекување.
Вкупната годишна економска цена на ракот се проценува на 1,16 трилиони американски долари.
Поради сите овие причини, темата за овогодинешниот Светски ден за борба против ракот е „затворање на јазот во грижата“.
И за среќа, се прави многу за да се донесе квалитетна нега за ракот во земјите за кои досега беше недостапно.
Напорите на СЗО се фокусирани на ракот на дојката, сега најчестиот рак; рак на грлото на матката, кој може да се елиминира; и рак во раното детството. Фокусот на секоја од овие иницијативи се земјите со низок и среден приход, каде што треба да се постигнат најголемите придобивки за јавното здравје.
Овие интегрирани глобални иницијативи за рак се имплементирани од повеќе од 200 партнери ширум светот, вклучително и многу развојни банки кои значително ги зголемија своите инвестиции во истражување, превенција и грижа за ракот.
Текстот го подготви
Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
14 НОЕМВРИ – СВЕТСКИ ДЕН ПРОТИВ ДИЈАБЕТ
,,Пристап до образование за Дијабет”
Дијабетот е хронично метаболно заболување, кое се карактеризира со покачено ниво на глукоза во крвта, поради недостаток или нарушена секреција на инсулин од панреасот. Покаченото ниво на шеќерот во крв доведува до сериозно оштетување на срцето, крвните садови, бубрезите, очите и нервите. 100 години после откривање на инсулинот, милиони луѓе со дијабет ширум светот немаат пристап до соодветна нега. Светскиот ден на дијабетес дава можност да се подигне свеста за дијабетесот како глобално јавно здравствено прашање и што треба да се направи, колективно и индивидуално, за подобра превенција, дијагноза и лекување на состојбата. Овогодинешната тема, „пристап до образование за дијабетес“, ја поткрепува темата за 2021-2023 година „пристап до грижа“.
Околу 463 милиони луѓе ширум светот имаат Дијабет, а повеќето од нив живеат во земји со низок и среден приход. Во 2019 година, околу 9,3% од светската популација има дијабетес, а со линеарниот пораст низ годините, се претпоставува дека оваа бројка ќе се искачи до 11% во 2045 година. Околу 1.5 милиони смртни случаи биле директно предизвикани од дијабетот за истата година, а дополнителни 2.2 милиони смртни случаеви се препишуваат на состојбата на хипергликемија во кртвта. Тоа го прави дијабетот една од водечките причини за смрт меѓу луѓето. Експанзивното зголемување на епидемијата на дијабетес оди рака под рака со порастот на нејзините фактори на ризик. Зголемувањето на факторите на ризик за дијабетес е алармантно кај децата и адолесцентите. 42 од 100 адолесценти и 36 од 100 деца се со прекумерна тежина или дебели, додека 81 од 100 адолесценти се недоволно физички активни.
Во Република Северна Македонија, според регистарот за шеќерна болест за 2021 година, објавен од Институтот за Јавно Здравје, бројот на ново регистрирани новодијагностицирани болни со дијабет изнесува 7,460 случаи, односно инциденца од 359,9 а вкупната преваленца изнесува 135,690 случаи, односно стапка од 6,547
Дијабет тип 1
Дијабетот тип 1 (инсулин-зависен дијабет, јувенилен или детски дијабет) се карактеризира со целосно отсуство на секреција на инсулин од панкреасот и бара дневна администрација на инсулин. Причините за него се непознати, но се претпоставува дека се јавува автоимуна деструкција на β-клетките на панкреасот. Главни симптоми се зголемена екскреција на урина (полиурија), жед (полидипсија), глад (полифагија), прекумерно губење на тежината, замор и друго.
Дијабет тип 2
Дијабетот тип 2 (инсулин-независен дијабет) е резултат на неефикасната употреба на инсулинот од телото. Физичката неактивност, прекумерната телесна тежина, исхраната како и фамилијарната историја се главните причини за Дијабет тип 2. Главните симптоми се генерално слични со тие на Дијабетот тип 1, но често се помалку изразени. Како резултат на тоа, дијабетот може да се дијагностицира неколку години од почетокот на болеста , откако веќе се јавени компликации. Поради оваа причина, важно е да се внимава на факторите на ризик. Дијабетот тип 2 се почесто се јавува и кај помладата популација.
Гестациски Дијабет
Гестациски дијабет е состојба на покачени вредности на шеќерот во крв, но под оние дијагностички вредности за дијабетот. Тој се јавува за време на бременоста. Жените со гестациски дијабет се изложени на зголемен ризик од компликации за време на бременоста и породувањето. Овие жени и нивните деца имаат зголемен ризик за јавување на Дијабет тип 2 во иднина.
Нарушена толеранција на глукоза (IGT) и нарушена гликемија на гладно (IFG)
Овие преддијабетни состојби, претставуваат транзицијата пред дијабетот, иако тоа не мора да се случи. Се карактеризираат со состојба на покачена гликемија, но недоволно за да се дијагностицира дијабет. Луѓето во преддијабетна состојба можат да превенираат јавување на Дијабет тип 2 во иднина со здрава исхрана, зголемана физичка активност и менаџирање на стресот.
Дијабетесот тип 1 во моментов не може да се спречи. Достапни се ефективни пристапи за спречување на дијабетес тип 2, како и спречување на компликации и прерана смртност како што се редовната физичка активност, здравата исхрана, избегнување на пушењето, контрола на крвниот притисок и липидите во крвта, употреба на лекови доколку е потребно, со цел подобро здравје и спречување на компликации. Нетретиран дијабет пројавува бројни компликации кои се јавуваат поради оштетување на малите крвни садови на очите (ретинопатија која може да доведе до слепило), бубрезите (нефропатија), нервите (невропатија), улцери и инфекции на стапалото, кардиоваскуларни болести, мозочен удар и друго.
Што можеме да направиме за да го контролираме дијабетот?
- Превенција на дијабетес и неговите фактори на ризик, особено прекумерна тежина/дебелина и недоволна физичка активност.
- Скрининг за дијабетес кај општата популација и внимателно следење на ризичната популација.
- Подобрување на дијагностичкиот капацитет на здравствените услуги за дијабетес.
- Континуирано следење на луѓето кои живеат со дијабетес.
- Пристап до квалитетно образование за дијабетес, кое гарантира соодветна обука на здравствениот тим, луѓето кои живеат со дијабетес, нивната непосредна околина, нивните старатели и општеството воопшто.
- Пристап до основните лекови и технологии за дијабетес, вклучително и инсулин.
- Информациски системи за собирање податоци за следење и надзор на дијабетес.
Текстот е превземен од
Ноември – Светски месец на машкото здравје
Ноември – Светски месец на машкото здравје
Секоја година во светот се одбележува ноември, како светски месец на машкото здравје. Фокусот главно е на ракот на простата. Глобално, ракот на простата е втората причина за смртност кај мажите, дури 1.4 милиони луѓе годишно се дијагностицирани со ова заболување ( Извор:www.movember.com, 2022.).
РАНОТО ОТКРИВАЊЕ Е КЛУЧНО!
Разликата меѓу раното и доцното откривање може да биде фатална. Овде се сите потребни информации и податоци за ракот на простата што треба да ги знаете.
Кои се ризичните групи?
Ризикот од развој на рак на простата се зголемува со возраста, но тоа не значи дека тоа е болест која ги погодува само старите мажи. Ракот на простата е втор најчест карцином кај мажите во светот. Мажите со африканско или карипско потекло и мажите кои имаат семејна историја (брат или татко со рак на простата), имаат 2,5 пати поголема веројатност да заболат од рак на простата ( Извор:www.ourworldindata.com, 2021 ).
Што е ПСА ТЕСТ?
Тоа е тест, со кој се открива присуството на Простата специфичен антиген (ПСА) во крвта. За тестирање на ПСА обратете се кај вашиот матичен лекар, кој понатаму ќе ве упати до установа каде што се врши ова тестирање.
Во зависност од вашата возраст и дали припаѓате на некоја од ризичните групи, можеби ќе биде потребно да направите дополнителни испитувања. Тоа се ЕХО на простата и дигиторектален преглед на истата.
За сите овие прегледи и консултации, обратете се кај вашиот матичен лекар.
Само со овие активности може рано да се открие ракот на простата, а како што спомнавме претходно раното откривање е клучно во лекувањето и заздравувањето.
Факти за ракот на простата
Само мажите имаат простатична жлезда. Простатата обично е со големина и облик на орев и расте како што стареете. Се наоѓа под мочниот меур и ја опкружува уретрата, преку која мажите уринираат и ејакулираат. Неговата главна работа е да помогне во создавањето на семената течност.
Ракот на простата се јавува кога некои од клетките во простатата се репродуцираат многу побрзо од нормалното. Ракот на простата често за почеток расте бавно и може дури и да не предизвика никакви симптоми. Оваа состојба доколку не се третира, може да се прошири надвор од простата и да ги нападне далечните делови на телото, особено лимфните јазли и коските, создавајќи секундарни тумори во процес познат како метастазирање.
Знаци и симптоми:
-Крв во урината
-Проблеми со уринирање, слаб и испрекинат млаз, со зачестено ноќно мокрење
-Еректилна дисфункција
-Болка
-Неконтролирани нагони за мокрење
Третман на рак на простата
Постојат повеќе можности за третман кај рак на простата:
- Кај некои случаи доволно е само опсервација
- Хируршко отстранување на простата
- Радиотерапија
- Хемотерапија
- Хормонска терапија
Несакани ефекти од третманот на рак на простата
Во зависност од кој третман ќе биде применет, несаканите ефекти може да варираат, така да пациентите може да се соочат со:
- Инконтиненција (неконтролирано мокрење)
- Еректилна дисфункција
- Покачена телесна тежина (од хормонската терапија)
- Депресија
Состојба во Република Северна Македонија
Во Ребулика Северна Македонија во 2021 година се регистрирани 397 нови случаи, односно инциденцата на 100.000 жители изнесува 27.1. Во однос на претходните години ситуацијата е слична (графикон 1)
Секоја година во светот се одбележува ноември, како светски месец на машкото здравје. Фокусот главно е на ракот на простата. Глобално, ракот на простата е втората причина за смртност кај мажите, дури 1.4 милиони луѓе годишно се дијагностицирани со ова заболување ( Извор:www.movember.com, 2022.).
РАНОТО ОТКРИВАЊЕ Е КЛУЧНО!
Разликата меѓу раното и доцното откривање може да биде фатална. Овде се сите потребни информации и податоци за ракот на простата што треба да ги знаете.
Кои се ризичните групи?
Ризикот од развој на рак на простата се зголемува со возраста, но тоа не значи дека тоа е болест која ги погодува само старите мажи. Ракот на простата е втор најчест карцином кај мажите во светот. Мажите со африканско или карипско потекло и мажите кои имаат семејна историја (брат или татко со рак на простата), имаат 2,5 пати поголема веројатност да заболат од рак на простата ( Извор:www.ourworldindata.com, 2021 ).
Што е ПСА ТЕСТ?
Тоа е тест, со кој се открива присуството на Простата специфичен антиген (ПСА) во крвта. За тестирање на ПСА обратете се кај вашиот матичен лекар, кој понатаму ќе ве упати до установа каде што се врши ова тестирање.
Во зависност од вашата возраст и дали припаѓате на некоја од ризичните групи, можеби ќе биде потребно да направите дополнителни испитувања. Тоа се ЕХО на простата и дигиторектален преглед на истата.
За сите овие прегледи и консултации, обратете се кај вашиот матичен лекар.
Само со овие активности може рано да се открие ракот на простата, а како што спомнавме претходно раното откривање е клучно во лекувањето и заздравувањето.
Факти за ракот на простата
Само мажите имаат простатична жлезда. Простатата обично е со големина и облик на орев и расте како што стареете. Се наоѓа под мочниот меур и ја опкружува уретрата, преку која мажите уринираат и ејакулираат. Неговата главна работа е да помогне во создавањето на семената течност.
Ракот на простата се јавува кога некои од клетките во простатата се репродуцираат многу побрзо од нормалното. Ракот на простата често за почеток расте бавно и може дури и да не предизвика никакви симптоми. Оваа состојба доколку не се третира, може да се прошири надвор од простата и да ги нападне далечните делови на телото, особено лимфните јазли и коските, создавајќи секундарни тумори во процес познат како метастазирање.
Знаци и симптоми:
-Крв во урината
-Проблеми со уринирање, слаб и испрекинат млаз, со зачестено ноќно мокрење
-Еректилна дисфункција
-Болка
-Неконтролирани нагони за мокрење
Третман на рак на простата
Постојат повеќе можности за третман кај рак на простата:
- Кај некои случаи доволно е само опсервација
- Хируршко отстранување на простата
- Радиотерапија
- Хемотерапија
- Хормонска терапија
Несакани ефекти од третманот на рак на простата
Во зависност од кој третман ќе биде применет, несаканите ефекти може да варираат, така да пациентите може да се соочат со:
- Инконтиненција (неконтролирано мокрење)
- Еректилна дисфункција
- Покачена телесна тежина (од хормонската терапија)
- Депресија
Состојба во Република Северна Македонија
Во Ребулика Северна Македонија во 2021 година се регистрирани 397 нови случаи, односно инциденцата на 100.000 жители изнесува 27.1. Во однос на претходните години ситуацијата е слична (графикон 1)
Во однос на смртноста, во 2021 година имало вкупно 201 починати од рак на простата. Исто и со смртноста бројот е сличен како и во претходните години (графикон 2)
ПРЕПОРАКА:
Ако имате 50 години, треба да разговарате со вашиот лекар за тестирање на ПСА. Ако имате фамилијарно потекло, односно брат или татко со рак на простата во нивната историја, треба да го започнете тој разговор на 45 години.
Текстот е превземен од
Светски ден на срцето
Светскиот ден на срцето е можност секој да застане и да размисли како најдобро да го искористи срцето за човештвото, за природата и за самите нас. Справувањето со кардиоваскуларните болести (КВБ) е нешто што е важно за секое срце кое чука.
Користењето на срцето значи да размислувате поинаку. Да се донесат правилни одлуки. Да се дејствува храбро. Да им помогнеме на другите. За да се вклучииме сите во оваа важна одлука. Срцето е единствениот орган што можете да го слушнете и почувствувате. Тоа е првиот и последниот знак на животот. Тоа е една од ретките работи со потенцијал да не обедини сите нас како луѓе.
Овогодишната кампања е постевена на секое срце кое се вклучува во неа, а истовремено правејќи ја повеќе и лична. Сакаме пораките на Светскиот ден на срцето да стигнат до што е можно повеќе поединци за да помогнат да се постигне добро кардиоваскуларно здравје за секое срце.
Текстот го подготви
Д-р Петар Пецев - Специјалист по Социјална медицина и јавно здравје
ЦЈЗ Струмица
ЈЗУ Центар за јавно здравје Струмица е една од најстарите здравствени институции во Република Македонија, која што функцонира на територијата на Општина Струмица, Валандово, Босилово, Василево, Ново Село...
Најпосетувани линкови
Контакт информации
